Małżeństwo Cascabelów przez dwadzieścia lat przemierzało we wszystkich kierunkach Stany Zjednoczone. W roku 1867 oceniwszy, że uciułany majątek jest wystarczający, dzielni wędrowni artyści pragnęli powrócić teraz do Francji razem z trójką dzieci, wszystkimi urodzonymi na amerykańskiej ziemi.

Dwaj oszuści kradną im kasetkę zawierającą cały ich dorobek i zabierają całą nadzieję na zapłacenie za przepłynięcie przez Atlantyk. Energiczny Cesar Cascabel podejmuje wówczas zuchwałą decyzję: pragnie dotrzeć do rodzinnej ziemi wozem artystów, przebywając najpierw skutą lodami Cieśninę Beringa, a następnie przejeżdżając poprzez Syberię i Rosję.

Zaczyna się wtedy powolny marsz ku Alasce, urozmaicony różnymi zdarzeniami. Kuglarze napotykają na politycznego banitę, hrabiego Narkina, rannego w wyniku ataku złodziei, jak również ładną Indiankę, nazywającą się Kayette. Przejazd po ławicy lodowej okazuje się bardzo niebezpieczny, ponieważ nagła odwilż powoduje oderwanie się olbrzymiej kry, zdążającej na Ocean Lodowaty, na której znalazł się wóz artystów i oni sami.

Podróż na krze kończy przy archipelagu Wysp Lachowskich na których wszyscy bezpiecznie lądują, ale natychmiast zostają schwytani przez tubylcze plemię. Umiejętność Cesara jako brzuchomówcy pozwala całej gromadce odzyskać wolność i kontynuować swoją okrężną wyprawę przez Syberię.

W tym samym czasie dwaj złoczyńcy, spiskujący przeciw Narkinowi, namawiają się, by przekazać hrabiego carskiej policji. Po przejściu gór Ural, podróżnicy docierają do Permu, a wędrowni cyrkowcy dają wielkie przedstawienie przed lokalnymi władzami. W trakcie przesadnie śmiesznej pantomimy, kiedy Cascabel postanawia aresztować zbójów, dowiaduje się, że hrabia Narkin, który został ułaskawiony, nie musi już niczego się obawiać.

Rosjanin po królewsku wynagrodzi swoich zbawców, i ożeni ich starszego syna z Kayette, którą jednocześnie adoptuje. Cesar i jego małżonka bez żadnych trudności powracają do Normandii i tu zamieszkują na resztę swego żywota.

Andrzej Zydorczak

César Cascabel

Le couple Cascabel a sillonné les Etats-Unis en tous sens pendant vingt ans. En 1867, estimant avoir amassé un pécule suffisant, ces braves artistes forains aspirent maintenant à rentrer en France avec leurs trois enfants, tous nés sur le sol américain.

Deux aigrefins leur dérobent la cassette contenant leur avoir, leur enlevant tout espoir de pouvoir payer leur traversée de l’Atlantique. L’énergique César Cascabel conçoit alors un projet audacieux: regagner le sol natal en roulotte, en traversant d’abord le détroit de Behring pris dans les glaces, puis en redescendant ensuite à travers la Sibérie et la Russie.

Commence alors une lente marche vers l’Alaska, émaillée d’incidents divers. Les saltimbanques recueillent un proscrit politique, le comte Narkine, blessé au cours d’une attaque de voleurs, ainsi qu’une jolie Indienne nommée Kayette. Le franchissement de la banquise s’avère périlleux, car une débâcle soudaine entraîne la roulotte et ses occupants sur un glaçon qui va dériver dans l’Océan Arctique.

Il finit par s’échouer dans l’archipel des Liahkov et dépose ses passagers indemnes, mais aussitôt capturés par une tribu indigène. Un astucieux tour de ventriloquie de César permet à toute la troupe de recouvrer la liberté et de poursuivre son périple en Sibérie.

Entre-temps, les deux malfaiteurs auteurs de l’agression contre Narkine complotent afin de livrer ce dernier à la police du Tsar. Après le passage des monts Oural, on atteint Perm et les forains y donnent une grande représentation devant les autorités locales. Au cours d’une pantomime burlesque, Cascabel fait arrêter les malandrins et l’on apprend que le comte Narkine, qui vient d’être amnistié, ne court plus aucun risque.

Il récompensera royalement ses sauveurs, et mariera leur fils aîné à Kayette qu’il vient d’adopter. César et son épouse regagneront la Normandie sans incidents et s’y établiront définitivement.

Renseignements complémentaires: Alphonse Rancy transforma ce roman en une pantomime à grand spectacle en vingt et un tableaux; elle fut créée à Lyon en 1898 sous le chapiteau du cirque Rancy.

Claude Legrand (1998)

César Cascabel

César Cascabel and his family have made enough money to return home to France from California. Unfortunately their trip east is cut short, when all their money is stolen. Their only option is to return to France by traveling west, via Alaska, the Behring Strait and Siberia. Along the way, they encounter a Mr. Sergius (a Russian) with his companion Kayette (an Alaskan native) both of whom join the band on their trip west. However, Mr. Sergius has a secret which may jeopardize the safety of the family when the reach the Russian frontier.

Dennis Kytasaari (2001)